Fjalë më shumë e toskërishtes, LEVEND ndeshet edhe në gegnishte, si shumë fjalë të tjera që kanë hyrë në shqipe nga turqishtja. Etimologjinë e fiksuar prej Miklosich-it nga osmanishtja, duke dhënë si kuptim “freiwilliger Soldat auf türkischen Galeeren, Vagabund, Schandbude, eig. Levantiner” e rimerr Tahir N. Dizdari te Fjalori i Orientalizmave në Gjuhën Shqipe, duke cituar S. Frashërin, që te Kâmûs-ı Türkî e nxjerr turqishten levend (dhe levent) nga italishtja levantino, ushtar me rrogë, nga ata që vendikasit rekrutonin në Lindjen e afërme. Më parë, në Perandorinë Osmane levendët ishin ushtarë të marinës. Më vonë ka marrë edhe kuptimet “i hedhur, i pashëm, i shpejtë, trim etj.” Nga turqishtja, ka hyrë në të gjitha gjuhët e Ballkanit.
Italishtja levantino, nga ana e vet, i referohet lindjes gjeografike, it. Levante, vendi ku lind dielli (si leva, nga folja levare). Treccani e shpjegon levantino si emër me të cilin quheshin banorët e Levante-s, pra të Mesdheut lindor, veçanërisht shtresës europianizante të qyteteve komerciale të Greqisë, Turqisë (Stamboll, Smirne/Izmir), të Sirisë, Palestinës dhe Egjiptit; dhe pastaj edhe një stereotip dinak, i djallëzuar, i paskrupullt.
Në kuptimin e vet të kufizuar, si banor i Mesdheut lindor, levantini e ka origjinën nga një kulturë dhe histori specifike, e viteve kur atë det e ndanin mes tyre kryesisht Venedikasit dhe Osmanët; dhe ai, levantini, vinte nga ajo botë ku këto dy pllaka tektonike ishin në kontakt pak a shumë paqësor: qytetet bregdetare, shtresat e mesme, tregtarët; dhe prandaj edhe shënjonte një qasje specifike ndaj marrëdhënieve me tjetrin, në kontekstin kozmopolit të atyre qyteteve (lexoni më shumë këtu).
(more…)
Shqipologji 