Doktori rrotullues

Ngaqë ngacmohem gjithnjë prej kombinimit të mjekësisë me politikën, më tërhoqi vëmendjen titulli i një artikulli në TemA:

Portreti i Lukashenkos nga mjeku i tij: Ka frikë nga e panjohura dhe është i paaftë të dashurojë.

Mbase edhe ngaqë, kur mendon njeriu për Lukashenkon, nuk është se e fillon nga shqetësimi nëse ky është në gjendje apo jo të dashurojë.

Me pak durim, e gjeta edhe origjinalin në italisht:

Read Full Post »

Dërdyl

Kemi pasur një mësuese në klasë të tretë a të katërt tek Avni Rustemi – zysh Dhurata – që ndonjëherë, kur i mbaronim të gjitha mësimet dhe pyetjet dhe detyrat por kishte akoma kohë, na tregonte përralla. Përrallat e zysh Dhuratës ishin të gjata, të komplikuara, me shumë personazhe dhe aventura – dhe unë edhe sot habitem si nuk e humbte kurrë fillin.

Nuk i mbaj mend, përveç një personazhi, një kali me flatra, që ajo e quante Dërdyl. Kam qenë lexues i palodhur përrallash atëherë – mbaj mend një libër “100 përralla” dhe një tjetër përrallash ruse, me careviçë dhe carevna. Por Dërdylin nuk e kisha hasur gjëkundi – dhe ashtu edhe gjithnjë e kam lidhur në mendje me zysh Dhuratën që ma sillte në rrëfim.

Read Full Post »

Shpejtësi skëterrë

 

Shprehja shpejtësi skëterrë sidomos në kombinimin me shpejtësi skëterrë përdoret për të cilësuar shpejtësinë shumë të madhe të një automjeti – po të gjykosh nga hitet në Google (rreth 33,000), ka hyrë tashmë në repertorin klishe të kronikës së zezë (si rregull, makinat që ecin “me shpejtësi skëterrë” bëjnë edhe aksidente të frikshme). Ndonjëherë dëgjohet edhe si shpejtësi skëterre, me përcaktorin në rrjedhore.

Edhe pse tashmë i kodifikuar, togfjalëshi nuk ka kuptim: nuk ka asgjë në kuptimin e fjalës skëterrë, që të sugjerojë përdorimin si amplifikues i fjalës shpejtësi (khs. shpejtësi rrufeje – rrufeja është në fakt e shpejtë). Amplifikimi këtu sugjeron drejtpërdrejt idenë se kjo shpejtësi është “e keqe” (ngaqë mund të vrasë).

Me gjasë, shprehja ka hyrë në shqipen bisedore si titull i një filmi anglez, Hell Drivers, të vitit 1957, që pati mjaft popullaritet në Shqipëri. Ky titull është përkthyer ndryshe në gjuhë të tjera: Train d’enfer (frëngjisht), I piloti dell’inferno (italisht), Адские водители (rusisht), Ruta infernal (spanjisht), Cehennem sürücüleri (turqisht), Duell am Steuer (gjermanisht), Na Rota do Inferno (portugalisht). Në shumë nga versionet, figuron fjala për “shofer”; në disa të tjera ajo për “rrugë”; koncepti i ferrit/skëterrës nuk mungon asnjëherë. Me përjashtim të versionit gjermanisht, që tingëllon diçka si “duel në timon”.

Ç’ta ketë shtyrë përkthyesin shqip të titullit të ketë përdorur një metaforë të tillë?

Edhe pse italishtja e përdor ndonjëherë velocità d’inferno dhe velocità infernale, për shpejtësi e madhe, sikurse edhe anglishtja infernal speed, paraleli më i çuditshëm është ai me anglishten fast as hell, që frazeologji aq e zakonshme në këtë gjuhë, sa të ketë dhënë edhe ajo një titull filmi. Edhe në anglishte, ky përdorim intensifikues i as hell mund të përligjet vetëm në kontekstin e shprehjeve të ngjashme good as hell, sweet as hell, true as hell, easy as hell, happy as hell, strong as hell, mad as hell, hot as hell – ku fjala hell i ka humbur lidhjet kuptimore me “ferrin/skëterrën”, dhe ruan vetëm një valencë amplifikuese. Krahaso këtu edhe bloody hell, një pasthirrmë që nuk ka lidhje kuptimore as me gjakun as me ferrin; krahaso edhe run like hell.

Read Full Post »